ترجمه ی تفسیر فی ظلال القرآن

ظاهر این کلام نبوی آن است که اگر در جهادی که در راه خدا و در خدمت پیشرفت آیین خدا است، ابراز شجاعت یا حمیت یا غیرت یا تظاهر و خودنمای نیز دخالتی داشته باشد، باز این جهاد فی سبیل الله و در راه خدا محسوب است.

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از پدیده های دهه ی چهل و پنجاه شمسی نهضت ترجمه ی آثار متفکران مصری بود که در فضای فرهنگی کشور شکل گرفت. سید علی خامنه ای و سید هادی خسروشاهی دو نفر از پیشتازان این نهضت بودند و بدین وسیله حرکت بیداری اسلامی در ایران با بیداری اسلامی در جهان عرب و مشخصاً اخوان المسلمین و نحله های بعدی منشعب از آن و جماعت اسلامی و… پیوند خورد.

تفسیر فی ظلال القرآن از شهید سید قطب یکی از این کتب است که آیت الله العظمی سید علی خامنه ای دو جلد نخستین این مجموعه ی هشت جلدی را به فارسی ترجمه کرده است. ترجمه ی سلیس و روان و ادبی به سبب آشنایی مترجم با هر دو ادبیات فارسی و عربی این مجموعه را به یکی از قابل استفاده ترینترجمه ها و تفاسیر بدل کرده است. آمیختگی مباحث اعتقادی به مباحث اجتماعی و سیاسی جزو ویژگی‌های این اثر است.

مترجم هر جا نیز که لازم دیده است تعریض‌ها و نقدهایی به مؤلف وارد ساخته و اشتباهات و عدم تخصص وی در حوزه‌هایی را مشخص کرده و ضمن اشاره به تفاوت موضع گیری کلامی و فقهی مذهب اهل بیت با مذهب مختار نگارنده، در مواضع کلی اعتقادی و فقهی و سیاسی  و اجتماعی و فرهنگی با وی هم صدا شده است.

مثلاً جایی که مؤلف تلاش کرده است تا به جنگ میان مسلمانان با سران استکبار یهودی و مسیحی رنگ مذهبی بدهد بر می‌آشوبد و می‌نویسد: «آیا توده ی بی خبر یهود و نصاری در طول تاریخ، کی و کجا انگیزه ی دشمنی با آیین اسلام را در دل می‌پرورانده و بر کدام سلطه ی قهر آمیز خویش از آ بیم می‌برده‌اند؟ کدام نقشی خائنانه را بر ضد آن طرح می‌کرده و اساس چه خصومتی با آن می‌داشته‌اند؟ همه جا و همه وقت ان چه در پرونده ی توده های گمراه می‌بینیم ناآگاهی و آلت فعل شدن است، نه تعمد و عناد. پس اولی‌تر آن  که بگوییم منظور مؤلف از یهود و نصاری، طبقات قاهر و حاکم آن ملت‌هایند؛ آنان که از گسترش اسلام، بر قدرت‌های سیاسی و دینی و اقتصادی خویش بیم می‌برده‌اند؛ و غالباً نه به اسلام، که به مسلک و آیین خود که سنگ طرفداری‌اش را به سینه می‌زنند، عقیدتی نداشته‌اند».

یا در جا دیگری که مؤلف تلاش می‌کند با اشاره به حدیث پیامبر که در پاسخ این سؤال که مردی که برای اظهار شجاعت یا از روی غیرت یا از روی خودنمایی و تظاهر می‌جنگد، کدام یک در راه خداست؟ می‌فرمایند هر که برای پیشرفت آیین خدا بجنگد در راه خدا جنگیده است. تعریفی تقلیل یافته از خلوص ارائه دهد. می‌نویسد: «به نظر می‌رسد که مؤلف در استنباط از این حدیث دچار اشتباه و شاید جمود شده باشد. مفاد ظاهر این کلام نبوی آن است که اگر در جهادی که در راه خدا و در خدمت پیشرفت آیین خدا است، ابراز شجاعت یا حمیت یا غیرت یا تظاهر و خودنمای نیز دخالتی داشته باشد، باز این جهاد فی سبیل الله و در راه خدا محسوب است.»

متأسفانه جلد دوم این تفسیر یافت نشد.