«رسم جهاد»، تجربه‌های کار جمعی در جهاد سازندگی به‌روایت مهندس شهید حسینعلی عظیمی از بنیان‌گذاران جهاد است. کتاب نه خاطرات فردی نگارنده (که عامدانه از گفتن آن‌ها و ریا‌شدن ابا داشت) که گامی در جهت تبیین مدل عملی جهاد سازندگی است. حسینعلی عظیمی به‌دنبال ارائه مدل جهاد به نسل جدید و احیای آن از دل روحیه جهادی آن‌ها بود. کتاب نشان داده که جهادی‌بودن نه صرفاً یک روحیه است بلکه می‌تواند و باید در قالب سازمان تجلی پیدا کند. نمونه جهاد سازندگی به‌تفصیل تبیین شده و تقریباً تنها کتابی است که در آن نگاهی از بالا به تجربه جهاد به‌صورت مدل‌شده و نه صرف خاطره‌گویی یا نظریه و… می‌بینیم. کاری که مهندس عظیمی غیر‌از تجربه فردی خود در جهاد، با هزار ساعت مصاحبه با قدیمی‌های جهاد، تشکیل کانون «سنگرسازان بی‌سنگر» و ساعت‌ها مباحثه با کارشناسان به آن دست پیدا کرده است. در حقیقت کتاب در حوزه مدیریت و الگوی توسعه نظریه‌پردازی کرده و مثل کتاب‌های دستورالعمل مدیریت مدلش را به زبان ساده ارائه نموده است. در کتاب الگوی انقلاب، اسلامی در حوزه رفع محرومیت با سایر الگوها مرزبندی شده است: رفع استضعاف در برابر کار خیریه‌ای و خدمات اجتماعی، الگوی پایین به بالا و منطقه‌ای پیشرفت در قبال ساختار دستوری و فرماندهی بالا به پایین، داو‌طلبانه و با مشارکت بسیج مستضعفین در برابر کارمندی، نیازسنجی از پایین در قبال بخشنامه از بالا؛ چیزی که برای ارتقای حرکت‌های جهادی ما ضروری است. در «رسم جهاد» مثل یک کتاب دستورالعمل مدیریت، تجربه‌ای را می‌بینیم که فرایند مشارکت را ساده کرده و ظرفیت‌های معطل مردم و نهادها را به خدمت گرفته است. کارهای متعدد را با یکی‌کردن هدف
رفع محرومیت و وابستگی سامان داده و «همه با هم» و «با مردم»، «نه برای مردم» کار انجام شده و هدف مشترک، ضامن آزادی عمل برای فکر و تقسیم کار شده است.
همچنین ساختارها براساس نیاز و نیروی انسانی شکل گرفته است. کارها از نفر و نیروهای واقعی درگیر در عرصه عمل و نه از ساختارها، کلید خورده و جمعی و شورایی تصمیم گرفته شده است. تقوا، دلسوزی و تخصص عامل رشد، نو‌آوری و ورود به عرصه‌های مختلف شده است. تقوا و سپس تخصص و درنهایت توانایی مدیریت، ملاک رشد نیرو در ساختار بوده و مسوولیت براساس توانایی و داو‌طلبی توزیع شده است. مواظبت جمعی در یک تشکیلات به وجود آمده و سوءاستفاده‌چی‌ها کنار گذاشته شده‌اند. با رویکرد انقلابی و نه مزایای مالی، ساختار‌‌سازی شده و مزایای مالی نه براساس طبقه‌بندی مشاغل که براساس ملاک‌هایی مثل درس، سابقه، عیالواری و نیاز واقعی مثل ازدواج تقسیم شده است. ضمن حساب‌کشی دقیق، حسابدارها محور ساختار نیستند و بوروکراسی افزایش نیافته است. وقت نیرو، گران‌ترین سرمایه حساب شده، همه کارها با مشورت و اقناع جلو رفته است و افراد خود را مسوول همه مشکلات دانسته‌اند. نیازهای بزرگ ملی مثل مهندسی جنگ در همه کشور توزیع شده و ساختار بزرگ ملی ایجاد نشده است. در کتاب، هم شیوه تربیتی را می‌بینیم، هم با شیوه مدیریتی آشنا می‌شویم و امکان‌پذیری ساختار دینی را حتی با موجود نبودن نظریه و مشابه قبلی درک کرده، از تجربیات دهه ۶۰ و حماسه‌های گذشته باخبر می‌شویم و تکرارپذیری آن را جست‌وجو می‌کنیم. کتاب نه‌تنها الگوی داخلی برای جوانان و مدیران دارد که برای خارج از کشور نیز الگو دارد؛ چه آنکه مهندس عظیمی خود در تأسیس «جهادالبناء» در لبنان همکاری کرد و در مقدمه کتاب می‌بینیم امپراتور ژاپن به‌دنبال الگوگیری از جهاد در کشور خویش بوده است. بنیادهای «تیکا» و «جیکا»ی ژاپن و «آقاخانیه» نیز از جهاد الگو گرفتند و نظریه توسعه مشارکتی در جامعه‌شناسی توسعه از جهاد متأثر است. مهندس عظیمی تا روزهای آخر حیات، باوجود سرطان پیشرفته و فلج‌شدن و عوارض شیمیایی، به‌دنبال ارائه الگوی جهاد و سازماندهی جوانان نسل سومی و چهارمی بود و طرح سیمرغ را برای تداوم این تجربه در حوزه علم و فناوری با تعدادی از جوانان به‌صورت خودجوش رقم زد. «رسم جهاد» در کنار کتاب «زنده‌باد جهاد» و ویژه‌نامه ماهنامه «شاهد یاران» در مورد پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد تصویری روشن از آن الگوی از‌دست‌رفته جهاد برای ما به یادگار می‌گذارد. این کتاب نه‌تنها برای جوانانی که قصد حرکت‌های جهادی در حوزه اقتصاد، فرهنگ، علم و فناوری، اجتماع، محرومیت‌زدایی و… دارند بلکه برای نیروهای فعال خارج از کشور قابل استفاده است و باید محور پایان‌نامه، کتاب‌های عملیاتی با موضوع مدیریت جهادی و مباحث اندیشه‌ای مربوط به الگوی پیشرفت شود.لازم به ذکر است علاقه‌مندان برای تهیه این کتاب که به تازگی چاپ چهارمش هم روانه عرصه نشر شده، علاوه بر کتابفروشی‌ها می‌توانند به سایت Ammaryar.ir مراجعه کنند.
همین مطلب در صبح‌نو