فراز و فرود جنبش دانشجویی در جمهوری اسلامی

پیام رهبری به جنبش دانشجویی و سران سه قوه موجب اتحاد جدی حلقه های معدود طراح بازگشت به گفتمان امام در دهه ۷۰ شده بود که حول گفتمان اساتید و متفکران جبهه فرهنگی انقلاب سامان یافته بود و سرعتی دو چندان یافت. تا با جمع شدن تشکل های پیش تاز این عرصه که عمدتاً بر اساس عمل مستقل از دل بسیج بیرون آمده بودند در قم در سال ۸۱ و دیدار با مراجع و علمای فعال در عرصه عدالت، جنبش عدالتخواه دانشجویی آغاز به کار کرد. محورهای گفتمان جنبش در تداوم حلقه های دهه ۷۰ عدالتخواهی، استکبارستیزی، اسلام ناب، خط امام، نفی دعوای زرگری جناح ها، ایجاد حلقه ی توزیع محصولات جبهه فرهنگی انقلاب و غلبه سیاست بر فرهنگ بود.

بسم الله الرحمن الرحیم

اشاره: این یادداشت سه سال پیش برای ماهنامه ی زمانه نوشته و منتشر شد.

انجمن های اسلامی با اسلام فردگرا
در واکنش به جریان های چپ مستقر در دانشگاه و با نیت حفظ اسلام فردی، انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران در دهه ۲۰ پایه گذاری شد. تا اواسط دهه ۴۰ رویکرد مسلط انجمن ها، حفظ اسلام حداقلی فردگرا و هر از گاهی شرکت در بعضی مسائل سیاسی بود. لیبرال مسلکی درون فعالان این دوره جوشید که بعدها مشخصاً در جریانات و احزابی نظیر نهضت آزادی ظهور و بروز داشت. در این دوره جنبش دانشجویی تحت تأثیر جنبش اجتماعی بود، بازرگان و یدالله سحابی شاخص ترین چهره ی گروه مرجع دانشجویان این دوره بودند.

انجمن های اسلامی چپ گرا
با احساس یأس از این مدل، بعد از ۱۵ خرداد و پیدا شدن گفتمان های انقلابی و نیز جریان های چپ، فضایی را رقم زد که جنبش دانشجویی به سمت حرکت های رادیکال برود و از دل آن جریاناتی مانند سازمان مجاهدین خلق و نوعی اسلام التقاطی چپ در دانشگاه متولد شد، این فضا تا سال های میانی دهه ۵۰ ادامه داشت. البته تا انقلاب فرهنگی با ضبغه ی پررنگ تر چپ یافتن در قالب هایی نظیر انجمن دانشجویان مسلمان و بعد ها سازمان تدوام داشت. که بیش تر در مبارزات مسلحانه و بمب گذاری ها نمود خارجی می یافت.

انجمن های اسلامی اسلام گرا
سیطره یافتن گفتمان امام و نقش آفرینی جدی چهره هایی نظیر مطهری، شریعتی، مفتح، بهشتی و خامنه ای فضای دانشجویان را به سمت گفتمان امام خمینی آورد و کماکان یکتا محور نقش آفرینی حرکت اسلامی دانشجویان، انجمن های اسلامی بود. در این دوره مبارزات مردمی و مدنی، مباحثات ایدئولوژیک و روشن گری با حضور در بین اقشار مختلف مردم، راه اندازی راه پیمایی ها مهم ترین مدل نقش آفرینی دانشجویان بود.

دفتر تحکیم وحدت اسلام گرا
با پیروزی انقلاب، به پیشنهاد امام ،انجمن های اسلامی در دفتر تحکیم وحدت مجتمع شدند. استکبار ستیزی، عدالت خواهی، صدور انقلاب،‏ راه اندازی نهادهای انقلابی، جهاد سازندگی و رسیدگی به محرومین و مباحثات ایدئولوژیک، وحدت حوزه و دانشگاه، مهم ترین عناصر گفتمان غالب بود. تنها امام محور و ملاک حرکت ها به حساب می آمد. گروه مرجع دانشجویان چهره هایی نظیر حجه الاسلام خامنه ای، موسوی خوینی ها بودند. به تدریج رقیب جدیدی برای حضور دانشجویان مسلمان به نام واحد دانشجویی حزب جمهوری اسلامی به وجود آمد و بعضاً اصطکاک هایی بین این دو شکل رفت. اصطکاکات زمینه های اولین تفرّق ها را شکل داد.

انقلاب فرهنگی
با انقلاب فرهنگی همه ی گفتمان های رقیب و التقاطی، نظیر انجمن های دانشجویان مسلمان وابسته به سازمان مجاهدین خلق حذف شدند، که این پروژه با خروج منافقین از نظام و انقلاب و اعلام جنگ رسمی در ۳۰ خرداد ۶۰ چهره ی جدیدی یافت. انجمن های اسلامی یکه تاز دانشگاه ها شدند. برای کاهش اصطکاک ها با حزب جمهوری بچه های انجمن، شرط عدم عضویت اعضا در احزاب را از اساسنامه حذف کردند.

آغاز اختلاف
شروع اختلافات دورن نظام و حزب جمهوری و سازمان مجاهدین انقلاب و تفکیک دو جناح چپ و راست بر محور عناصری نظیر حدّ و مرز ولایت فقیه و میزان پررنگی عدالت خواهی و استکبار ستیزی در گفتمان دانشجویان، انجمن ها را به سمت نزدیکی به جناح چپ که خود را خط امام خوانده و در زمینه ی استکبارستیزی رادیکال تر عمل می کرد و عدالتخواهی در گفتمان آن پررنگ تر بود، کشاند. سران جناح راست نظیر مهدوی کنی علیه تحکیم موضع می گرفتند و این مسائل با برخوردهای امام رو به رو می شد. جریان نزدیک به جناح راست و شاخه دانشجویی حزب از تحکیم خارج شدند و یا حذف گردیدند. تحکیم به شدت از دولت مهندس موسوی دفاع می کرد. دوران دولتی کردن همه چیز حتی جنبش دانشجویی شروع شد. تحکیم داشت به سکوی پرتاب به حاکمیت و رشد سیاسی بدل می شد. شاخه های دانشجویی احزاب و گروه ها نظیر مؤتلفه فعال شدند. بخش عمده ای از فعالیت تحکیم معطوف به پشتیبانی از دفاع مقدس بود. تحکیم در انتخابات ها لیست داد و مانند احزاب سیاسی با گروه ها ائتلاف کرد.

تشکیل بسیج دانشجو و طلبه
امام خمینی به مناسبت هفته بسیج در اولین سال آتش بس، از ضرورت تشکیل بسیج دانشجو و طلبه به عنوان ضروری ترین تشکل با اهدافی نظیر ارائه چهارچوب های اسلام ناب، مبارزه با تحجر و پول پرستی و اشرافیّت، تفکر برای تشکیل حکومت بزرگ اسلامی، گسترش بسیج به کل دنیا، حفظ گفتمان نه شرقی نه غربی سخن گفتند. تشکیل تشکل جدید مدعی هایی پیدا کرد. جهاد، تحکیم، سپاه و… سر آخر قرعه به نام سپاه و بسیج مستضعفین افتاد. اولین بسیج انتخابی با رأی دانشجویان دانشگاه امام صادق (علیه السلام) شکل گرفت. که بعدها با فشار منحل شد، تا تشکیل رسمی بسیج، چند سالی طول کشیده شد. بسیج دانشجویان و طلاب به صورت جدا شکل گرفت.

وقتی بدیل ها سر بیرون می آورند
آغاز دولت سازندگی، با بسته شدن فضای نقد،‏یکجانبه گرایی،‏سیاست زدایی از دانشگاه (با اعتراض شدید مقام معظم رهبری با جمله معروف «خدا لعنت کند کسانی را که نمی خواهند دانشگاه ها سیاسی باشد») و از سویی جبهه گیری جریان چپ علیه دولت همراه شد. دولت آقای هاشمی نیز از با استفاده از این فرصت به گروه های مخالف تحکیم در دانشگاه ها پرو بال داد. کار بر تحکیمی ها سخت شد و با از دست دادن حمایت از خود در قوه قضائیه- که به مصادره دفتر تحکیم در خیابان خارگ (دانشگاه علوم قضایی فعلی)‏ انجامید.- گروه های بدیل که بیش تر وابسته به جناح راست بودند تنش هایی در کنش با تحکیم پیدا کردند.

انصار حزب الله نیمی دانشجو نیمی مردمی
استثنایی هم در این بین جریان انصار حزب الله با هویتی دانشگاهی و مردمی بود. این جریان از بچه های جنگ تشکیل می شد که می خواستند به صورت مستقل عمل کنند. و عناصری نظیر عدالت و تهاجم فرهنگی در گفتمان آن ها بود. تجمع های چند هزار نفری ابتدای دهه ۷۰ مقابل وزارت خانه ها، تراکت های توزیعی در نماز جمعه و… از جمله اقدامات آن ها بود. این جریان که بعدها به صورت کامل صبغه ی  دانشجویی خود را از دست داد و به یک تشکل شهری تبدیل شد. با چهره هایی نظیر حسین الله کرم، مسعود دهنمکی و محتشم شناخته می شد. بعدها این جریان با سیاسی شدن بخشی از آن بعد از انتخابات مجلس پنجم انشعاب یافت و دو گروه در قالب انصار حزب الله با محوریت ماهنامه و بعدها هفته نامه یالثارات الحسین و نیز رزمندگان حزب الله و جریان اجتماعی تری که مسعود دهنمکی با شلمچه و جبهه و صبح و صبح دوکوهه آن را نمایندگی کرد، سربرآوردند. گرچه حضور مستقیم دانشگاهی خود را خیلی سریع از دست داد، اما به خصوص نشریات و جلساتش محمل بازتولید بخشی از گفتمان انقلابی بدل شد که در دهه ۸۰ توانست نقش آفرینی هایی در جریان های جدید دانشجویی داشته باشد.

جامعه اسلامی دانشجویان
جریان های وابسته به جامعه روحانیت، شاخه دانش آموزی حزب جمهوری و مؤتلفه اسلامی با استارت حرکت هایی در سال ۶۶ و ۶۷ بنیاد تشکلی جدید را نهادند که به وسیله ی جناح راست و دولت هاشمی تقویت شد و در مقابل تحکیم – که به مثابه شاخه دانشجویی جریان چپ و مجمع روحانیون عمل می کرد- به عنوان پیاده نظام جناح راست در دانشگاه ها ظاهر شد و مانند تحکیم وارد ائتلاف ها و زد و بندهای سیاسی شد. بیش تر از ان که هویت دانشجویی و اجتماعی بیابد هویت سیاسی یافت و تقابل های متعدد با تحکیم چه در دوران اسلام گرایی و چه در دوران لیبرال مسلکی آن پیدا کرد. بعدها نسل های جدید جامعه اسلامی تلاش کردند تا هویت دانشجوی تری بیابند و از راست سنتی فاصله بگیرند. اما باز روحیه تربیت نیرو برای نظام اولویت کاری جامعه اسلامی بود لذا بسیاری از اقدامات دانشجویی تشکل ها درون جامعه اسلامی ظهور نیافت.

انجمن های اسلامی دانشجویی
در ادامه اختلافات دهه ۶۰ تحکیم جریان نزدیک به شاخه دانشجویی حزب جمهوری از آن خارج شد. شاخص ترین چهره حشمت الله طبرزدی بود که با استفاده از فضای ضد تحکیم و چپ دولت هاشمی به شدت از طرف دولت هاشمی حمایت شد و سریعاً رشد کرد. بعدها با نشریه پیام دانشجوی بسیجی به صورت جدی به سراغ گفتمان ولایت پذیری و عدالت خواهی رفت و رفته رفته حمایت های دولت هاشمی به ویژه با انتقادات شهردار تهران از بین رفت و نوعی معارضه با این جریان شکل گرفت که به دستگیری طبرزدی انجامید. تیترهای تند،‏ زدن همه اشخاص و انتظارات بی جا از جایگاه ولایت بعدها تشکلی که حول کاریزمای طبرزدی شکل گرفته بود را به خروج از نظام کشاند. بعدها از پی آن،‏ جنبش اعتدال و توسعه با محوریت چهره هایی مثل عیوضی از دل آن، شکل گرفت که سریعاً با افول مواجه شد.

طرح تهاجم فرهنگی و نوسازی معنوی
فضای چالش های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دهه ۷۰ به ویژه بحث تهاجم فرهنگی با انفعال نیروهای انقلابی، دنیاگرایی، فردگرایی و درون گرایی همراه شد. مقام معظم رهبری به صورت جدی بعد از طرح و تأکید بر تهاجم فرهنگی، نوسازی معنوی را به عنوان پایه تحولات اجتماعی مطرح کردند که در سامان یابی حرکت دانشجویی نقش جدی ایفا کرد.

سامان یابی بسیج دانشجویی
ابتدا اعضای بسیج بیش تر از بچه های جنگ بودند تشکیل شد. بعدها با سیاسی شدن مفرط تحکیم و بدیل هایش نظیر جامعه اسلامی دانشجویان و انجمن های اسلامی دانشجویی، به مامن بسیاری از نیروهای ارزشی دانشگاه ها حول گسترش معنویت در دانشگاه ها صورت بندی یافت. مبارزه با فساد اخلاقی،‏برگزاری اردوهای معنوی نظیر اردوی جنوب و… در ابتدا از اهم فعالیت های بسیج بود. سابقه بسیج و حمایت سپاه خیلی سریع بسیج را در کنار تحکیم به فراگیر ترین تشکل دانشجویی تبدیل کرد. با شروع انحرافات فکری در تحکیم و جریان چپ یکی از محورهای فعالیت بسیج به مبارزه با تجدید نظر طلبی تغییر یافت که در قالب بسته های آموزشی بسیج و در رأس همه کلید خوردن طرح ولایت از ۱۳۷۴ نمود عینی یافت. بسیج در مقاطع مختلف در مقابله با جریان تجدید نظر طلب و غربزده و شرقزده تقش اساسی ایفا کرد و مهم ترین مأمن حضور نیروهای ارزشی دانشگاه شد.

تحکیم لیبرال
برخوردهای بسته دولت سازندگی با تشکل ها و علی الخصوص تحکیم، حذف جریان چپ از دولت، مجلس و قوه قضاییه و تصمیم آن جریان به خانه نشینی بعد انتخابات مجلس چهارم و برخوردهای امنیتی، زمینه ساز رکود تحکیم شد. از سویی تحکیم چهارچوبه ی فکری منسجم وجود نداشت. روابط سیاسی که با تغییر بعضی انقلابیون دهه ۶۰ با مشکل در عدم پذیرش رهبری فردی که در دهه ۶۰ عضوی از جناح مقابل بود، علوم انسانی خواندن جمع زیادی از تحکیمی های دهه ۶۰ و بازگشت آن ها به تحکیم به صورت مستقیم یا ایفای نقش پدربزرگ، تحکیم را به دامن جریان های لیبرال و حتی نهضت آزادی برد. تبدیل شدن به تریبون تجدیدنظرطلبان، آغاز روند استحاله فکری و اخلاقی تحکیم بود. روندی که همه جریان های معارض چه مدافعین انقلاب اسلامی و چه مخالفین جناح چپ را به اتحاد علیه ساختارشکنی سیاسی و معرفتی فراخواند. گرچه جایگاه تحکیم و پشتوانه های آن با انتخابات دوم خرداد ۷۶ و مجلس ششم احیا شد. اما این روند به ویژه در پیوند با جناح چپ وجریانات روشنفکری درون آن ادامه یافت.

کانون های نهاد و جهاد دانشگاهی
با غیر سیاسی شدن دانشگاه ها بعضی نهادهای فرهنگی و ارزشی مورد استقبال بخش غیرسیاسی تر دانشجویان مسلمان قرار گرفتند که جمع کثیری را در کانون های نهاد رهبری و بخش علمی تر را در قالب جهاد دانشگاهی مجتمع کرد که بخشی از نقش آفرینی فرهنگی دانشگاه را بر عهده گرفتند.

تشکیل اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل
از ابتدای تشکیل تحکیم بعضی از انجمن های معدودی که جریان غالب بر تحکیم قرار نگرفتند، و یا بعدها در منازعات درونی جدا شدند، که با انحراف فکری و اخلاقی و عملی تحکیم، روند جدی تری یافته بود در سال ۷۷ با محوریت انجمن هایی نظیر شهید چمران اهواز انجمن اسلامی ۶۹ تربیت معلم و… به تاسیس اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل دست زدند که با استقبال حاکمیت نیز روبه رو شد. مخالفت های جریان دوم خرداد و واکنش های تند تحکیمی ها از موانع پیش روی اتحادیه تازه تاسیس بود. بعدها جریانات اقماری مثل مرکز مطالعات استراتژیک جنبش دانشجویی مسلمان، اتحادیه دانشگاهیان جهان اسلام از دل آن جوشید و سریعاً افول یافت. این جریان به عنوان جزو منتقدین سیاسی دوم خردادی ها و تحکیم، با عبضی مواضع سیاسی معطوف به نفی بعضی افراد، ادامه حیات داد.

طرح نهضت نرم افزاری و آزاد اندیشی
در فضای انفعالی دهه ۷۰ مقام معظم رهبری در سال ۷۷ و ۷۸ با طرح تولید علم و جنبش نرم افزاری و احیای تمدن اسلامی فضایی را رقم زد، که جنبش دانشجویی و دانشگاه را از فضای انفعالی نسبت به غرب به سمت فضای فعال و تهاجمی و زنده کردن بخش های ایجابی اندیشه اسلامی در مقابله با غرب آماده کرد.

حلقه های معدود گفتمان امام
در فضای دهه ۷۰ جریان های معدوددی در دانشگاه و حوزه حول تعدای از اساتید و در نشریات در مجلاتی مانند سوره، نیستان، صبح، شلمچه، جبهه شکل گرفت که ضمن تزویج بازگشت به ارمان های امام و انقلاب، بر وجوه فکری و فرهنگی انقلاب اسلامی تاکید می کرد. بازگشت به اسلام ناب، خط امام و عدالت مبارزه با اسلام آمریکایی، تحجر، اشرافیت، التقاط عناصر مهم این مدل فکری بود. این جریان که مشخصا از درون بسیج جوشید، با زرگری خواندن جنگ جناح ها به بازشناسی اصول انقلاب و رابطه بی واسطه با ولی فقیه و رویکرد فعال و ایجابی نسبت به دشمن و رویکرد همه جانبه به امر به معروف و نه۹ی از منکر، با تأکید بر اولیت منکراتی نظیر اشرافیت و مفاسد اقتصادی داشت. که در دانشگاه هایی نظیر امام صادق(ع) و علم وصنعت و بعضی شهرستان ها و حوزه های علمیه در قالب حلقه های مطالعاتی و فرهنگی در حال نضج یافتن بود.

اتحادیه های دانشگاه آزاد
دانشگاه آزاد که در سال های دهه ۷۰ با اعتراضات مکرر دانشجویی نسبت به ساخت و مدل اداره همراه بود. برای خلاصی از تشکل ها، اقدام به تأسیس تشکل های موازی داخلی کرد که اکثراً رویکرد غیر سیاسی داشتند و بعدها در کاندیداتوری های رییس دانشگاه آزاد در انتخابات نقش های محوری داشتند. بعد از چندی اتحادیه اول دانشگاه آزاد و ابتدای دهه ۸۰ سازمان اسلامی دانشجویان ایران(سادا) اتحادیه دوم و در سال های میانی دهه ۸۰ اتحادیه سوم و بعدها چهارم تاسیس گردیدند. و در پرونده های دانشگاه آزاد در سال های میانی دهه ۸۰ به عنوان حامی جدی مدیریت ۳۰ ساله دانشگاه آزاد نقش ایفا کردند. بسیاری از اعضای سابق آن ها اکنون جزو مسئولین واحدهای مختلف دانشگاه آزاد به حساب می آیند.

طرح نهضت عدالتخواهی به وسیله رهبری
در تدوام باز کردن فضای جدید و شکستن فضای جناحی و انفعالی و سال های سیاه دهه ۷۰،  رهبر معظم انقلاب با صدور فرمان ۸ ماده ای به سران سه قوه و نامه به جنبش دانشجویی در ۶/۸/۸۱ برای پی گیری عدالت فضای جدیدی برای جنبش دانشجویی باز کردند که سراسر دهه ۸۰ در داشنگاه و جامعه متاثر از ان شد. بلافاصله حرکت ها و همایش های متعدد دانشجویی صورت پذیرفت. کپر (کمیته پیگیری فرمان رهبری) جزو اولین مسائل این حوزه بود.

اردوهای جهادی
رویکرد انجام کار عملی برای محرومین که از دل حرکت های جهادی دانشگاه امام صادق(ع) و فارغ التحصیلان بعضی مدارس تهران در انتهای دهه ۷۰ جوشید خیلی سریع فراگیر شد و در ابتدای دهه ۸۰ به عنوان یکی از پرطرفدارترین مدل های نقش آفرینی دانشجویی در این عرصه به ویزه در دل بسیج، سامان یافت. که در انتهای دهه ۸۰ با دست به دست هم دادن فعالان این عرصه جریان سازی جیدید را آغاز کرد(شورای هماهنگی حرکت های جهادی) و البته با بدیل حکومتی خود نیز مواجه گردید.

تشکیل جنبش عدالتخواه دانشجویی
پیام رهبری به جنبش دانشجویی و سران سه قوه موجب اتحاد جدی حلقه های معدود طراح بازگشت به گفتمان امام در دهه ۷۰ شده بود که حول گفتمان اساتید و متفکران جبهه فرهنگی انقلاب سامان یافته بود و سرعتی دو چندان یافت. تا با جمع شدن تشکل های پیش تاز این عرصه که عمدتاً بر اساس عمل مستقل از دل بسیج بیرون آمده بودند در قم در سال ۸۱ و دیدار با مراجع و علمای فعال در عرصه عدالت، جنبش عدالتخواه دانشجویی آغاز به کار کرد. محورهای گفتمان جنبش در تداوم حلقه های دهه ۷۰ عدالتخواهی، استکبارستیزی، اسلام ناب، خط امام، نفی دعوای زرگری جناح ها، ایجاد حلقه ی توزیع محصولات جبهه فرهنگی انقلاب و غلبه سیاست بر فرهنگ بود. بعدها جنبش با کارتن خوابی برای حل معضل کارتن خوابی در سال ۸۳، تحصن مقابل مجلس برای لغو دانشجوی پولی، اعتراض به مذاکره با امریکا در سال های ۸۲، ۸۵، ۸۶ و ۸۷،نقد قوای سه گانه در میزان پایبندی به عدالت، نقد حاکمیت بر اساس اصول، از سایر تشکل های دانشجویی متمایز شد.

انشعاب در تحکیم
در پی منازعات درون دفتر تحکیم وحدت، بر سر خروج از حاکمیت و حضور در آن، که از انتخابات دوم ریاست جمهوری آغاز شد، و با دعوا بر سر پایبندی به اساسنامه شدت یافت و دخالت بعضی گروه های موسوم به اصلاح طلب نیز به آن دامن زد. در این بین و بعد از کشمکش ها و یارکشی های متعدد و تذبذب بعضی انجمن ها مثل انجمن تهران، تحکیم مدت ها بدون شورای جدید ادامه یافت تا با برگزاری نشست دانشگاه شیراز بالاخره اکثریتی از انجمن ها که به حضور در چارچوب نظام معتقد بودند، با حضور در آن شورای مرکزی را انتخاب کردند. بعد از آن انجمن های مخالف با تشکیل نشستی دیگر در دانشگاه علامه شورای مرکزی دیگری انتخاب کردند، که بعدها گروه ها به دو طیف تحکیم شیراز و علامه معروف شد. طیف شیراز بعدها تداوم حیات داد و طیف علامه با تحریم انتخابات و طرح رفراندوم، به سمت خروج از حاکمیت سوق پیدا کرد.

نهضت دفاع از استقلال
واقعه مهم دیگر طرح جنبش دفاع از استقلال برای دفاع از حق هسته ای در سال ۱۳۸۲ بود که با حرکت دانشجویی جدی شعار انرژی هسته ای حق مسلم ماست به یک شعار ملی تبدیل شد و بخشی از جنبش دانشجویی دهه ۸۰ به صورت جدی حول دفاع از این حق ملی بسط یافت. این جریان که از دل بسیج دانشجویی، جنبش عدالتخواه و بعضی تشکل های دیگر از تجمع مقابل سعداباد و سفارت انگلیس کلید خورد به یکی از گفتمان های غالب دوران بعدی جنبش دانشجویی تبدیل شد.

تشکیل جنبش داشنجویان جهان اسلام
با آغاز انتفاضه الاقصی و پس از ان حمله امریکا به عراق و طرح تحریم کالاهای صهیونیستی در دهه ۸۰ گفتمان جهان اسلام در بین تشکل های دانشجویی رشد یافت به تاسیس تشکل های مختلف فعال در جهان اسلام به صورت مستقل و اقماری تشکل ها انجامید. به ویژه NGOدانشجویی ستاد پاسداشت شهدای نهضت جهانی اسلام نقش جدی در این زمینه ایفا کرد. مرکز مطالعاتی فرهنگی بیداری اسلامی دانشگاه امام صادق، بسیج جهانی اسلام، اتحادیه دانشگاهیان مسلمان، طرح اتحاد دانشجویان جهان اسلام و… از این موارد بودند که مهم ترین، و پایدارترین آن ها جنبش دانشجویان جهان اسلام بود که ازحمله آمریکا به فلوجه و از دل بسیج دانشجویی جوشید و نقش جدی در طرح تحریم کالاهای اسراییلی در کشور ایفا کرد. این حرکت بعدها با تلفیق چند مجموعه نظیر بسیج جهانی اسلام تدوام یافت، اما تاکنون توانایی تبدیل شدن به جنبش دانشجویی و تشکل مستقل را به دست نیاورده است.

انحلال دفتر تحکیم علامه
کشمکش تحکیم و عدم پایبندی به اساسنامه و حرکت های ساختارشکنانه، به اضمحلال تحکیم و با اقداماتی نظیر ایستادن در کنار اشغالگران در جنگ غزه به غیرقانونی شدن آن انجامید.

 همین مطلب در باشگاه اندیشه، عدالتخواهی، مجمع دانشجویان عدالتخواه مشهد، پایگاه جامع تاریخ معاصر ایران، مجلات نور