کارشناس فرهنگی در جلسه نقد مستند «خورشید مرده بود» در نشست فیلمسازان سینمای انقلاب گفت: فیلمسازان باید تبعات و بحرانهای اخلاقی و اجتماعی ناشی از دوره کشف حجاب را بیان و ارائه کنند.
ه گزارش حوزه سینما باشگاه خبرنگاران به نقل از عمار فیلم، در آستانه هفتاد و نهمین سالگرد قیام مردم مشهد در مسجد گوهرشاد، ششمین حلقه از دور جدید سلسله نشستهای نقد فیلمسازان جوان سینمای انقلاب به اکران و نقد مستند «خورشید مرده بود» اختصاص یافت.
در این جلسه که خانم مریم السادات مؤمن زاده کارگردان فیلم، تعدادی از فیلمسازان جوان، فعالان فکری و فرهنگی حوزه سینما و اکران‌کنندگان جشنواره عمار حضور داشتند ابتدا مستند «خورشید مرده بود» پخش شد، سپس کارگردان فیلم به بیان توضیحاتی درباره اثر خود پرداخت و پس از آن تعدادی از حاضران، نکات و نقدهای خود را در مورد فیلم بیان کردند.
کارهای مناسبتی بهانه ای برای بیان مطالب دیگر
بر پایه این گزارش، مریم السادات مؤمن زاده در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه برنامه های واحد شورای طرح و برنامه برای مناسبتها به کارهای «جیم» معروف اند گفت: مستند «خورشید مرده بود» نیز یکی از آثار دسته جیم است که به سفارش گروه مستند شبکه یک سیما تولید شده است، کارهای سفارشی تلویزیون نیز با کارهای آزاد تفاوت داشته و الزامات خاص خود را دارد.
کارگردان مستند «خورشید مرده بود» با بیان به اینکه کارهای مناسبتی در تلویزیون بهانه ای برای بیان برخی حرفها هستند خاطرنشان کرد: مثلاً ما در کاری که به مناسبت روز داروسازی ساختیم به جای پرداختن به مباحث تاریخی به نیازهای مخاطب در این زمینه پرداختیم، زمان تولید «خورشید مرده بود» نیز با برخی از اتفاقات مقارن شده بود، بنابراین از ما خواسته شده بود که در تمام کارها پیام هایی در این مورد دیده شود، ما هم از ترفند پر رنگ کردن رضاشاه استفاده کردیم و مثلاً به این پرداختیم که رضا شاه در ابتدا خودش را موافق و همراه مذهب نشان می داد اما پس از تثبیت جایگاه و عبور از دوران گذار ماهیت حقیقی خودش را نشان داد.
مستند تاریخی به جای مستند سوژه محور
مریم السادات مؤمن زاده همچنین در تشریح پیامهای اصلی مستند «خورشید مرده بود» گفت: یکی دیگر از نکاتی که به اقتضای زمان در مستند آوردیم مطرح کردن علمای دین به عنوان چشم بیدار جامعه است، یکی دیگر از اهداف ضمنی ما در مستند نیز نشان دادن چهره واقعی رضاشاه برای مردم بود، چرا که برخی هنوز با بستن چشمان خود بر نقاط منفی بسیار زیاد عملکرد رضاشاه، از وی به نیکی یاد می کنند. رسوا نمون روباه پیر و نقش انگلستان در واقعه نیز موضوع دیگری بود که در این مستند پیگیری کردیم، مجموع این عوامل موجب شد در این مستند از سوژه محوری فاصله گرفته و کار به یک اثر تاریخی نزدیک شود.
گاهی پول مسافرت هم نداریم
کارگردان مستندهای اجتماعی سیاسی گروه مستند شبکه یک سیما در ادامه با غلط دانستن تصورهای رایج درباره بودجه فیلمهای صدا و سیما گفت: معمولاً گفته می شود که در کارهای صدا و سیما پول ریخته است و فیلمسازهای تلویزیون پول پارو می کنند اما واقعیت خلاف این است و ما برای برخی کارها حتی پول مسافرت به شهرهای دیگر را برای پربار کردن کارمان نداریم. در همین مستند هم تصاویر مصاحبه با پیرمردها و پیرزن هایی که از کشف حجاب خاطره دارند مربوط به یک پروژه ناتمام در گذشته برای ضبط خاطرات این افراد است، البته استفاده از این راش های ضبط شده خیلی محدودیت داشت و دست ما را برای تعریف کار بسته بود.
خانم مؤمن زاده همچنین در پاسخ به سؤالی درباره صحنه های بازسازی شده در مستند گفت: این تصاویر تولیدی بودند اما کمبود منابع مالی موجب شد این بازسازی ها آنگونه که باید در نیایند.
هنوز درباره کشف حجاب اثر قابل قبولی ساخته نشده است
در ادامه جلسه محمد صادق شهبازی از فعالان و کارشناسان فرهنگی، سخنان خود را با جمله ای از شهید خرازی درباره رواج درشت نویسی جنگ به جای درست نویسی آن آغاز کرد و گفت: درباره تاریخ معاصر کشور و قضایایی همچون کشف حجاب نیز متأسفانه حرفهایی زده شده است اما کسی هنوز کار قابل قبولی تولید نکرده است.
شهبازی با بیان اینکه واقعه کشف حجاب با یک زمینه فرهنگی رخ داده است افزود: ابعاد این زمینه فرهنگی و همراهی جریانات روشنفکری و هنرمندان در این واقعه موضوعی بود که باید بیشتر به آن توجه می شد.
دبیر اسبق جنبش عدالتخواه دانشجویی سپس گریزی به موضوع چالشی تفکیک جنسیتی در دانشگاه زد و گفت: من همیشه به فعالان فرهنگی دانشجو گفته ام که اگر به دنبال طرح مسئله تفکیک جنسیتی هستید باید از شیوه «اسمش را نیار، خودش را بیار» استفاده کرد، یعنی به جای اینکه مدام از عبارت تفکیک جنسیتی استفاده کنیم آثار اجرا و عدم اجرای آن را در محیط های واقعی با هم مقایسه و برای مخاطب بیان کنیم، مسئله کشف حجاب هم به همین شکل است، متأسفانه کارها و حرفهایی که تا امروز در این باره به مخاطب عرضه شده است چون فقط «اسمش را بیار» بوده اند خیلی خوب دیده نشده اند.
باید محدودیتهای قبل از تولید را مد نظر داشت
سپس کارگردان مستند به بیان توضیحاتی درباره نقدها و نظرات محمد صادق شهبازی پرداخت. مریم السادات مؤمن زاده به تصریح بر اینکه بیشتر نقدهای مطرح شده را می پذیرد گفت: استادی داشتیم که به ما می گفت هیچوقت کار ارزان نکنید چون اثر شما بعد از تولید فارغ از اینکه با چه هزینه ای تولید شده است با اثری مقایسه خواهد شد که با هزینه ای ده برابری ساخته شده است.
خانم مؤمن زاده همچنین با تأکید بر اینکه یکی از ویژگی های آثار مناسبتی این است که در روز خودش باید پخش شوند و فیلمساز مجال تأخیر در نهایی کردن اثر را ندارد گفت: وقتی از یک طرف کاری مناسبتی داشته باشید و از طرف دیگر بودجه ندارید و امکان واگذاری تحقیق کار به دیگری را ندارید و تهیه کننده همه کاره تولید اثر است نباید انتظار تولید کار چندان موفقی را داشت، من برایم پیش آمده است که برای کاری که کلاً سه و نیم میلیون بودجه داشت برای واگذاری مرحله تحقیق به یک فرد، او برای فقط مرحله تحقیق این کار پنج میلیون تومان خواسته است.
کارگردان مستند «خورشید مرده بود» همچنین فقر منابع اولیه در موضوع کشف حجاب را یکی دیگر از مشکلات مرحله تحقیق فیلم عنوان کرد و خاطرنشان کرد: ما ابتدا رصدی برای آشنایی با آثار کار شده قبلی در این زمینه انجام دادیم اما تقریباً هیچ کاری پیدا نکردیم، حتی وقتی سراغ کارشناسانی که در این زمینه گفته اند و نوشته اند رفتم دیدم غالب کارشناسان شبیه هم حرف می زنند و نکته جدیدی با اطلاعات دم دستی اضافه نمی کنند.
مریم السادات مؤمن زاده در ادامه توضیحات خود توجه حاضران را به مخاطب مستند جلب کرد و افزود: یکی از نخستین مراحل تولید اثر در شبکه های تلویزیونی تعیین مخاطب است، وقتی فیلمسازی مخاطب فیلمش را مخاطب عام انتخاب می کند بعداً موظف است این مخاطب را در تمام مراحل کار مد نظر قرار دهد و اثر را طوری بسازد که مخاطب عام امکان دریافت پیام فیلم را داشته باشد، بنابراین در نقد مستند باید این نکته را نیز مد نظر داشت.
در ادامه این مراسم، خانم مریم السادات مؤمن زاده سخنان خود را با برشمردن برخی از ریشه های بدحجابی در جامعه پی گرفت.
همچنین یکی از شرکت کننده ها بیان حرفهای متعدد در مدت زمان محدود ۴۵ دقیقه ای مستند را مانع انتقال مناسب پیام فیلم دانست.
سوژه ای که کسی سراغش نرفته است
در پایان یکی از حاضرین به طرح پیشنهادی برای فیلمسازی در مورد کشف حجاب پرداخت و گفت: در برخی از مستندهایی که رسانه های بیگانه درباره حجاب و کشف حجاب ساخته اند روایتی تصویر شده است که با حجاب ها و بی حجاب ها در آن به طور مسالمت آمیز زندگی می کنند، پیام نهایی این مستندها نیز این است که جمهوری اسلامی عامل بر هم زدن این همزیستی مسالمت آمیز بوده است، کاری که روی زمین مانده و فیلمسازان انقلاب باید انجام دهند این است که تبعات و بحرانهای اخلاقی و اجتماعی ناشی از یک دوره کشف حجاب در زمان پهلوی اول و دوم را بیان و ارائه کنند.
گفتنی است در این جلسه که به صورت زنده از طریق سایت عمار فیلم برای کابران فضای مجازی پخش می شد تیزرهای کوتاه تبلیغی پیرامون «حجاب» به نمایش در آمد.
همین مطلب در فارس،، باشگاه خبرنگاران