نگاهی به جنجالی‌ترین کتاب در سال ۱۹۸۷

کتاب بیش از همه نمونه جالبی از نوع برخورد دستگاه‌های امنیتی غربی با اطلاعات، حوزه خصوصی دیگران، تحلیل روابط و رفتارها و مسائل شخصی، تطمیع و تهدید، تحت‌فشار گذاشتن، شنود غیرقانونی و شکستن پروتکل‌ها و… است، مواردی که نسبت دادن آنان و پرسش از آن‌ها به‌ویژه در مورد اینترنت همین امروز متهم به مواردی مثل تئوری توطئه می‌شود.

کتاب «شناسایی و شکار جاسوس» اثری از پیتر رایت، از مسئولان بازنشسته سازمان ضدجاسوسی انگلستان MI5 است که انتشارات اطلاعات پس از چاپ آن در ۱۳۶۷، پانزده بار به تجدید چاپ آن پرداخته است.

کتاب به بازخوانی خاطرات نویسنده از زمان جنگ جهانی دوم تا ورود به MI5 پس از جنگ تا بازنشستگی او در میانه دهه هفتاد مربوط است. مسائل مربوط به چالش‌های اطلاعاتی انگلیس به‌ویژه در جدال با شوروی هم‌چنین دعواهای درونی، تلاش برای مقابله بانفوذ، تلاش برای اصلاح و مدرنیزاسیون و… پر است. پشت‌صحنهٔ بعضی مسائل چالشی دهه‌های سی و چهل و مهم‌تر از آن پنجاه و شصت و هفتاد میلادی بازخوانی شده است. کتاب با متنی جذاب، غیرقابل‌پیش‌بینی و با خط تعلیق اصلی برخورد یا رها کردن نفوذی سطح بالا در MI6 پیش رفته است.

سراسر کتاب مبارزات نگارنده برای اصلاح را نشان داده و از موضع حق‌به‌جانب، به‌ندرت اشکالاتی از او را نمایانده و او را به‌عنوان قهرمان مظلوم نشان داده است. نکته جالب آن رها نکردن اصلاح و جنگیدن تا دقیقه نود و دادن هزینه‌های نگارنده است.

خاطرات از طرف فردی از درون این سازمان‌ها بدون رویکرد انتقادی بنیادی مطرح می‌شود، لذا انتقادات هرچند تند او از این سیستم‌ها درنهایت درون‌گفتمانی است. کتاب گرچه افشاگری‌هایی – احتمالاً درست- داشته و در کشورهای مشترک‌المنافع چاپش ممنوع شده است، اما در داخل امپراتوری بریتانیا و در استرالیا نگاشته شده است. در کتاب نهایتاً حتی ضعف و عدم برخورد بانفوذی‌های دشمن را به نحوی با شرایط توجیه کرده است، درنهایت آنچه احساس می‌شود، استحکام ساخت درونی انگلیس باوجود مشکلات و ضعف‌هاست. حتی اقدامات مشکوک ملکه هم در کتاب موجود است، اما باز به نسبت رخنه در سیستم امنیتی انگلیس غیرمستقیم ازنظر روانی مخاطب را به نسبت آن‌ها توجیه کرده است. نویسنده هیچ‌جا از اقداماتی که در قبرس، کنیا، مالزی و… انجام داده است، احساس وجدان‌درد ندارد، قهرمان‌های کتاب، افرادی هستند که مثلاً تمام عمر حتی به اعضای حزب کمونیست و حتی کارگر بدبین بوده‌اند.

اما از آن مهم‌تر کتاب بیش از همه نمونه جالبی از نوع برخورد دستگاه‌های امنیتی غربی با اطلاعات، حوزه خصوصی دیگران، تحلیل روابط و رفتارها و مسائل شخصی، تطمیع و تهدید، تحت‌فشار گذاشتن، شنود غیرقانونی و شکستن پروتکل‌ها و… است، مواردی که نسبت دادن آنان و پرسش از آن‌ها به‌ویژه در مورد اینترنت همین امروز متهم به مواردی مثل تئوری توطئه می‌شود. استفاده از اطلاعات فردی افراد و عدم رها کردن هیچ مخابره و ارتباطی با جبهه‌های رقیب و متخاصم حتی درزمانی که باکارت پانچ، با صرف وقت زیاد و هزینه بالا باید به کامپیوتر داده می‌شده هم مورد تحلیل قرارگرفته است. شبیخون زدن به دفتر یک حزب داخلی، جاسوسی از زندگی مردم و… هم حتی اخلاقی برشمرده می‌شود و موارد دیگری که به‌صورت غیرمستقیم و اعتراف یک مقام سابق که احتمالاً برای نشان دادن قدرت سازمان شکل‌گرفته است، بازخوانی شده است. امری که درنهایت این کتاب را باوجود عدم داشتن رویکرد انتقادی، عدم دادن اطلاعات درست یا نتیجه جدی، خواندنی، مهم و عبرت‌آموز نسبت به باهوشی سرویس‌های اطلاعاتی دشمن و استفاده از زیرساخت‌های ارتباطی نظیر تلفن، اینرتنت و… ساخته است.

همین مطلب در تریبون مستضعفین